Nieuw rapport menselijke maat: ´Wegkijken en vooruitschuiven´

De menselijke maat ontbreekt nog steeds in het vluchtelingenbeleid. Door te strenge wetgeving, gebaseerd op wantrouwen. Of door een te rigide uitvoering van de procedures. Vaak door een combinatie van beide. Daardoor ontstaan onnodig schrijnende situaties, zo staat in ons nieuwste rapport 'Wegkijken en vooruitschuiven'. Om hier een eind aan te maken komt VluchtelingenWerk Nederland met concrete verbeterpunten.

"In 2021 deden we voor het eerst onderzoek naar de menselijke maat en concludeerden toen dat asielzoekers en vluchtelingen door het systeem werden vermalen, van hun aankomst in Nederland tot en met hun integratie. Sinds die tijd zien we concrete verbeteringen, maar we constateren ook dat problemen van toen nog steeds actueel zijn of zich verder hebben uitgebreid”, zegt Frank Candel, voorzitter van VluchtelingenWerk Nederland. “De wachttijden voor verschillende procedures, waaronder de asielprocedure, en voor het regelen van praktische zaken, zoals de aanvraag van een BSN, lopen enorm op. Dit speelt zich bovendien af tegen de achtergrond van een opvangcrisis, waarbij asielzoekers en vluchtelingen in opvanglocaties verblijven die niet geschikt zijn voor langdurig verblijf.”

In het rapport passeren vele schrijnende situaties de revue. Zo noemde de IND het verhaal van een Russische man, die meldde dat Rusland gebruik maakte van herkenningssoftware, een complottheorie. Uit recente informatie blijkt dat in Moskou wel degelijk gezichtsherkenningssoftware wordt gebruikt om anti-oorlogsdemonstranten en mobilisatie-ontduikers op te sporen. Een andere asielzoeker vond een baan in Enschede en kon daar bij een vriend wonen, maar van het COA moest hij zich wekelijks melden bij de noodopvanglocatie waar hij stond geregistreerd, drie uur verderop. Zijn hele wekelijkse toelage ging op aan reiskosten.

Een Turkse man met een handicap mocht niet bij zijn familie in Nederland blijven vanwege eerder achtergelaten vingerafdrukken in Oostenrijk, terwijl zijn familie hem de extra zorg kon geven die hij nodig had. Een Syrische man moest vijf maanden wachten totdat hij een BSN kreeg, waardoor hij al die tijd niet kon werken. En een Syrisch gezin belandde zonder dat ze het wisten in de schulden, omdat de gemeente een deel van hun financiën beheerde.

Honderden asielzoekers ervaren ernstige vertraging in hun procedure als gevolg van late registraties in Ter Apel. Door achterstanden bij de vreemdelingenpolitie werd van sommige asielzoekers het asielverzoek pas vier maanden na aankomst in Nederland geregistreerd. Hierdoor moeten zij nog langer wachten op hun gehoren, BSN-registratie, het recht om te werken en gezinshereniging. VluchtelingenWerk wil dat voor hen met terugwerkende kracht de dag van aankomst leidend is. En dat vanaf nu voor alle asielzoekers de melding bij Ter Apel geldt als het startpunt van de asielprocedure.

“Uit onze inventarisatie blijkt dat mensen te vaak niet worden gehoord, zelfs bij zorgen waar ogenschijnlijk een simpele oplossing voor is”, aldus Candel. “Met onze concrete verbeterpunten willen we hier verandering in brengen. We doen een dringende oproep aan politici, beleidsmakers, rechters en uitvoeringsinstanties: breng de menselijke maat terug in het vluchtelingenbeleid. Alleen zo blijft er binnen de regels en het systeem aandacht voor de mens achter de asielzoeker en voorkomen we schrijnende situaties.”

1. Onderzoek vluchtverhalen van asielzoekers beter

2. Laat asielzoekers ook bij familie of vrienden verblijven

3. Behandel asielaanvragen zoveel mogelijk volgens het first in, first out-principe

4. Onderzoek littekens, fysieke of psychische klachten van asielzoekers beter

5. Richt een onafhankelijke commissie op voor schrijnende situaties

6. Geef asielzoekers direct een BSN bij het aanmeldproces

7. Onderzoek informatie over de leeftijd van asielzoekers uit andere EU-lidstaten

8. Vorder geen bedragen terug als gezinnen zijn getroffen door systeemfouten

9. Voorkom schrijnende situaties bij het ontzorgen van vluchtelingen

20. Start de asielprocedure weer op dag van aankomst in Ter Apel

Het volledige rapport 'Wegkijken en vooruitschuiven', inclusief bronnen, is hier te downloaden.