Brief VluchtelingenWerk aan Tweede Kamer over werk en integratie

De Tweede Kamer debatteert woensdag 27 maart over werk en integratie. VluchtelingenWerk Nederland vraagt de Kamer in een brief om aandacht voor een aantal specifieke zaken die van belang zijn voor de integratie van asielzoekers en statushouders.

Eerder is al een belangrijke belemmering weggehaald door de Raad van State, namelijk de 24-wekeneis. Hiermee is een belangrijk obstakel geschrapt, maar er zijn nog veel andere maatregelen die asielzoekers die willen werken belemmeren. Velen van hen willen dat. Dat komt goed uit, want er is een tekort aan arbeidskrachten in ons land. Uit een vorige week verschenen rapport van SEO Economisch Onderzoek blijkt dat zowel de asielzoeker zelf als de Nederlandse samenleving er baat bij hebben als asielzoekers eerder aan het werk kunnen.

Neem belemmeringen arbeidsmarkt weg

Het is hoog tijd dat de overheid de belemmeringen wegneemt voor asielzoekers die willen werken. Het gaat concreet om de wachttijd voor de tewerkstellingsvergunning, de wachtlijst voor een burgerservicenummer (BSN) en de Reba-regeling. Pas als een asielaanvraag minimaal zes maanden in behandeling is, is het mogelijk een tewerkstellingsvergunning aan te vragen bij het UWV. Werkgevers moeten deze tewerkstellingsvergunning voor asielzoekers aanvragen. Dit intensieve administratieve proces kost veel tijd en er kunnen gemakkelijk fouten worden gemaakt. Daarnaast moet een asielzoeker een burgerservicenummer (BSN) hebben om een bankrekening te kunnen openen, waarop de werkgever het loon kan overmaken. Maar vanwege achterstanden bij gemeenten, die het BSN afgeven, zijn lange wachttijden ontstaan.

De Regeling Eigen Bijdrage Asielzoekers (Reba) regelt dat asielzoekers en statushouders die werken vanuit de opvanglocatie geld afdragen aan het COA voor de opvang. De verrekening is complex en weinig transparant. Voor veel mensen is vooraf niet duidelijk hoeveel ze moeten afdragen. In de praktijk leidt de onduidelijkheid over de regeling ertoe dat veel mensen onaangenaam verrast worden en als statushouder in een gemeente starten met een schuld.

Neem Oekraïners als voorbeeld

We vragen de Kamerleden om de situatie van Oekraïense vluchtelingen als voorbeeld te nemen voor de arbeidsparticipatie van asielzoekers. Oekraïners hebben een speciale juridische status en het recht om te werken. Werkgevers die vluchtelingen uit Oekraïne in dienst nemen, zijn vrijgesteld van de tewerkstellingsvergunningsplicht. Een melding bij het UWV volstaat, twee dagen later kan de werknemer starten. Ook hoeven Oekraïense ontheemden niet zes maanden te wachten. Vanwege de soepele regels gaan Oekraïense ontheemden sneller en in groten getale aan het werk. VluchtelingenWerk pleit ervoor om de regels ook voor asielzoekers te versoepelen, zodat zij niet veroordeeld worden tot maandenlang gedwongen nietsdoen.

Medische ontheffing

Inburgeraars die om een ontheffing van de inburgeringsplicht vragen op medische gronden, lopen vaak aan tegen strikte maatstaven en een hoge bewijslast. Dit gebeurt vooral als er sprake is van psychische problematiek, wat vaker voorkomt bij vluchtelingen, bijvoorbeeld vanwege trauma’s. Sinds 2022 wordt al gesproken over het versoepelen van de regels met betrekking tot de beoordeling van psychische klachten. VluchtelingenWerk roept de Kamer op om hoge drempels voor medische ontheffing weg te nemen en te zorgen voor onafhankelijk toezicht op de kwaliteit van de beoordelingen en de werkwijze van medisch adviseur Argonaut.

Dan is er de kwestie met tolken. Inburgeraars moeten bij een afspraak met Argonaut zelf voor een tolk zorgen. Omdat zij de kosten voor een professionele tolk niet kunnen ophoesten, kan dit een drempel zijn om medische ontheffing aan te vragen. Vluchtelingen kunnen er daarom voor kiezen om een bekende te laten tolken. Maar bij het bespreken van medische zaken is het onwenselijk als de tolk een familielid of een bekende is, vanuit privacyoverwegingen en omdat het risico groot is dat er onvolledig of onjuist wordt vertaald. Dit kan ertoe leiden dat de arts een verkeerde beoordeling maakt. Wij roepen de Kamer dan ook op om een budget beschikbaar te stellen voor de inzet van professionele tolken.

Aandachtspunten Wet inburgering

Tot slot wijzen we de Kamerleden op enkele aandachtspunten in de Wet inburgering. Een knelpunt voor inburgeraars is de combinatie van werk en inburgering (soms van beide partners), reistijden (meestal met het OV) en opvang- en schooltijden van kinderen. Deze zaken moeten goed op elkaar aansluiten. In veel gemeenten is dit niet goed geregeld.

VluchtelingenWerk betwijfelt of afstandsonderwijs als noodgreep voor deze doelgroep een wenselijke oplossing is. Uit de coronaperiode weten we dat veel inburgeraars thuis geen rustige plek hebben om te studeren, niet in het bezit zijn van een laptop of over de noodzakelijke digitale vaardigheden beschikken. Bovendien zijn de lessen een belangrijke plek voor het opdoen van sociale contacten en voor onderlinge steun.

Kort niet op kosten taallessen

Werk is weliswaar een goede manier om de taal te leren, maar er is meer nodig. Dat zien we ook bij vluchtelingen uit Oekraïne van wie een groot deel werkt, maar waar uit onderzoek blijkt dat het gebrek aan taalvaardigheid het belangrijkste obstakel is voor (duurzaam) werk. In een brief schrijft minister Van Gennip (Sociale Zaken) dat inburgeraars ‘naar verwachting met pakweg 600 uur goede taallessen (zoals in de Wi2013) veel verder komen dan met 800 uur klassikaal onderwijs’. Dit is niet gestoeld op onderzoek. VluchtelingenWerk waarschuwt om uit nood te gemakkelijk te kiezen voor de mogelijkheid van urenvermindering van taallessen. Gemeenten kunnen in de verleiding komen om op deze manier kosten te besparen, terwijl dit niet in het belang is van de inburgeraars en hun kans op een succesvolle inburgering.

Lees hier de brief van VluchtelingenWerk aan de Tweede Kamer over Inburgering en integratie (pdf)