Europees Hof voor de Rechten van de Mens doet uitspraak over pushbacks in Griekenland

Straatsburg, 7 januari 2025 – Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft voor het eerst uitspraak gedaan over de 'pushbacks' van asielzoekers door de Griekse autoriteiten. De twee zaken, aangespannen in maart 2021, werden in juni 2024 behandeld door het Hof in Straatsburg. De eiser in de zaak, G.R.J., werd vertegenwoordigd door Prakken d’Oliveira Human Rights Lawyers, de Commissie Strategisch Procederen van VluchtelingenWerk Nederland, en het Ierse Centrum voor de Rechten van de Mens. De tweede eiser (A.E.) werd vertegenwoordigd door de Greek Council for Refugees, in die zaak oordeelt het Hof wel dat de mensenrechten van de Turkse vrouw zijn geschonden.

Frank Candel, bestuursvoorzitter VluchtelingenWerk Nederland:

"Het is een teleurstellende uitspraak in de zaak van G.R.J.. Het hof erkent dat Griekenland systematisch pushbacks uitvoert, maar de bewijslast om aan te tonen dat er sprake is van een pushback is enorm hoog. De lat wordt zo hoog gelegd, dat het onmogelijk wordt om aan te tonen. Zelfs als er video's en verklaringen beschikbaar zijn van mensenrechtenorganisaties."

Achtergrond

De eiser in de eerste zaak is een Afghaanse staatsburger die destijds een alleenstaande minderjarige van 15 jaar was. Hij bereikte het Griekse eiland Samos op 8 september 2020 vanuit Turkije, samen met ongeveer 17 andere asielzoekers. Hij uitte zijn wens om asiel aan te vragen nadat hij de nacht had doorgebracht in het vluchtelingenkamp Samos in Vathy. De volgende dag namen Griekse functionarissen hem mee terug naar de Egeïsche Zee op een schip van de kustwacht, dwongen hem op te stappen op een niet-gemotoriseerd vlot en lieten hem achter op zee. Hij werd later teruggevonden door leden van de Turkse kustwacht.

Pushbacks: een veelvoorkomende praktijk

De praktijk van ‘pushbacks’, waarbij asielzoekers worden teruggestuurd zonder registratie of juiste procedure, is al decenia breed gedocumenteerd als een systemisch probleem in Griekenland. De specifieke gevallen in kwestie, waarbij asielzoekers worden achtergelaten op opblaasbare of niet-gemotoriseerde bootjes, worden vaak ‘driftbacks’ genoemd. Ze zijn uitgebreid gerapporteerd door media, mensenrechtenorganisaties en NGO's en zijn veroordeeld door de VN, EU-functionarissen, leden van het Europees Parlement en de Raad van Europa.

Het Hof kan geen schending vaststellen die buiten redelijke twijfel valt

In de uitspraak van vandaag oordeelde het Europees Hof dat het materiële bewijs dat door de Afghaanse jongeman werd gepresenteerd, niet kon dienen om de vermeende schending van de mensenrechten buiten redelijke twijfel vast te stellen.

De systematische praktijk van ‘pushback’, die is gedocumenteerd door talloze organisaties, is in strijd met het internationaal recht en moet worden beëindigd. Het Hof erkent het bestaan van deze praktijk door Griekenland. Pushbackpraktijken worden uitgevoerd op een zodanige wijze dat er minimaal bewijsmateriaal overblijft. Niettemin heeft het Hof in de zaak van de Afghaanse jongeman het bewijs dat door de eisers werd aangevoerd als onvoldoende beoordeeld. De gedetailleerde getuigenis van de Afghaanse jongeman, onderbouwd met GPS-locaties en fotografisch videobewijs alsook een deskundigenbericht van UNHCR, met bewijs van bevestiging van zijn aanwezigheid op Samos, worden door het Hof onvoldoende geacht om te dienen ter onderbouwing van zijn verhaal.

Personen die het slachtoffer zijn van pushbacks, worden vaak van hun bezittingen beroofd, waaronder mobiele telefoons, waardoor ze niet de middelen hebben om de mensenrechtenschendingen te documenteren. Bovendien worden velen, zelfs na verwijdering geconfronteerd met voortdurende bedreigingen zoals verdere 'pushbacks' of andere vormen van geweld, waardoor ze de stabiliteit verliezen die nodig is om bewijs te verzamelen en een zaak op te bouwen. Deze uitdagingen benadrukken de voortdurende zorgen over toegang tot een eerlijke asielprocedure en de ongelijkheid tussen slachtoffers en staatsautoriteiten in 'pushback'-zaken. Wij betreuren de beslissing van vandaag, omdat de normen van het Hof voor bewijsvereisten dergelijke systemische barrières voor een eerlijke asielprocedure zouden moeten verzachten in plaats van versterken.

Flip Schüller, advocaat bij Prakken d'Oliveira in de zaak van G.R.J.:

“De uitspraak bevat niet draagkrachtig gemotiveerde overwegingen en inconsistenties met eerdere uitspraken van het Hof en met serieuze vragen over de bewijslast bij een vaststaande pushback praktijk. We overwegen daarom om een verzoek te doen tot verwijzing naar de Grote Kamer voor een aantal rechtsvragen. Door het dusdanig oprekken van de bewijslast, worden slachtoffers van pushbacks opgezadeld met een onmogelijke bewijslast terwijl Griekenland een bonus krijgt voor hun moedwillig beleid van non-registratie en het gewelddadig terugduwen van vluchtelingen.”