VluchtelingenWerk Nederland stapt naar de rechter voor oplossing opvangcrisis

VluchtelingenWerk Nederland spant binnen drie weken een kort geding aan tegen het Rijk en het COA om een oplossing voor de opvangcrisis af te dwingen. Op 6 juli kondigde VluchtelingenWerk in een aansprakelijkstelling al aan ‘met pijn in het hart’ naar de rechter te zullen stappen als asielzoekers op 1 augustus niet volgens de minimale wettelijke vereisten worden opgevangen. De situatie is sindsdien nog verder onder de humanitaire ondergrens gezakt. Er liggen oplossingen voorhanden die niet worden benut door een bestuurlijke impasse tussen het Rijk en gemeenten. Met een uitspraak van de rechter wil VluchtelingenWerk deze impasse doorbreken.

Honderden asielzoekers sliepen de afgelopen weken in het gras buiten het aanmeldcentrum in Ter Apel. Anderen verblijven sinds enkele maanden in crisisnoodopvanglocaties zoals tenten en sporthallen met veldbedden. Duizenden wachten al bijna een jaar op verbetering in noodopvanglocaties als evenementenhallen en tentenkampen zonder enige privacy. In de opvang ontbreekt het op veel plekken aan de meest basale voorwaarden, zoals fatsoenlijk eten, een bed, voldoende schone sanitaire voorzieningen, privacy en bescherming tegen weersomstandigheden. De huidige opvang is schadelijk voor de fysieke en mentale gezondheid, concludeerde de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd onlangs nog. Deze schadelijke vormen van opvang zijn niet langer tijdelijk, maar zijn structureel geworden. VluchtelingenWerk weigert dit als ‘het nieuwe normaal’ te accepteren.

Al maanden verkeren het Rijk en gemeenten in een impasse over de vraag wie verantwoordelijk is. Na het Veiligheidsberaad op 18 juli herhaalden gemeenten dat de crisisnoodopvang op 1 oktober zal stoppen. Zij wijzen er terecht op dat deze opvangcrisis niet het gevolg is van een vluchtelingencrisis, maar van politieke keuzes waardoor het asielsysteem al jaren in permanente staat van crisis verkeert. Jarenlang werden belangrijke adviezen en waarschuwingen in de wind geslagen. Hierdoor is het asielsysteem helemaal vastgelopen. Onlangs concludeerden de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken en de Raad voor het Openbaar Bestuur nog dat het Rijk deze opvangcrisis zelf heeft veroorzaakt én in stand hield door onder andere bezuinigingen en het sluiten van asielzoekerscentra.

Eén van de oorzaken van deze impasse is een gebrek aan doorzettingsmacht bij het Rijk. Vrijblijvende verzoeken aan gemeenten om opvanglocaties aan te dragen hebben onvoldoende effect. Een wetswijziging die het Rijk in staat stelt opvanglocaties aan te wijzen is in de maak, maar de tijd om dit af te wachten is op. Asielzoekers slapen nu al geregeld buiten in het gras en worden al maanden opgevangen onder omstandigheden die hen schaadt. Het aantal asielverzoeken is op dit moment niet zo hoog dat men van een vluchtelingencrisis kan spreken. Er is geen sprake van overmacht, maar van een bestuurlijke crisis. VluchtelingenWerk hoopt dat een uitspraak van de rechter deze impasse zal doorbreken.VluchtelingenWerk legt op dit moment de laatste hand aan een dagvaarding die binnen drie weken wordt verstuurd. De vluchtelingenorganisatie zet deze stap ‘met pijn in het hart’. In de eerste plaats voor de vluchtelingen onder de humane ondergrens worden opgevangen. En in de tweede plaats ook voor alle medewerkers en vrijwilligers in de vreemdelingenketen die er ‘onder onmogelijke omstandigheden het beste van proberen te maken’.