Oproep: Geef Oekraïense vluchtelingen meteen een tijdelijke verblijfsvergunning

Oekraïense vluchtelingen moeten binnenkort een asielverzoek indienen om tijdelijke bescherming in Nederland te krijgen. Dat heeft het kabinet laten weten in een brief aan de Tweede Kamer. VluchtelingenWerk Nederland vindt de manier waarop Nederland het verblijfsrecht van Oekraïners regelt onnodig ingewikkeld en juridisch twijfelachtig. We vrezen voor nog langere onzekerheid over praktische zaken als onderwijs, rijbevoegdheid, reizen door Europa en werk. We roepen staatssecretaris van der Burg op Oekraïense vluchtelingen meteen een tijdelijke verblijfsvergunning te geven.

Kort na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne spraken EU-lidstaten af dat Oekraïners overal tijdelijke bescherming zouden krijgen. De opvang in de hele Europese Unie moet voldoen aan dezelfde minimale eisen, zoals fatsoenlijk onderdak, toegang tot de arbeidsmarkt en onderwijs. Dit heet de ‘richtlijn tijdelijke bescherming’. EU-lidstaten bepalen zelf hoe ze hier invulling aan geven, zolang Oekraïners overal maar dezelfde rechten hebben en voorzieningen krijgen.

Nederland maakt hierin een opvallend andere keuze dan landen als Duitsland, Frankrijk en België. In die landen krijgen Oekraïense vluchtelingen direct een tijdelijke verblijfsvergunning met alle bijbehorende rechten, plichten en voorzieningen. Ze kunnen daarmee meteen, voor zolang ze bescherming nodig hebben, een volwaardig leven leiden. Nederland kiest hiervoor een andere aanpak. Het kabinet heeft in een brief aan de Tweede Kamer laten weten dat vluchtelingen uit Oekraïne formeel een asielverzoek moeten doen. Hun asielverzoek wordt niet in behandeling genomen, maar geeft wel recht op een tijdelijk verblijfsdocument. Ze hebben daarmee dezelfde positie als asielzoekers uit landen als Syrië, Afghanistan of Jemen die nog wachten op de uitslag van hun asielprocedure.

Aan die tijdelijke verblijfspositie kunnen maar weinig rechten worden ontleend. Zo hebben asielzoekers die nog wachten op hun procedure slechts beperkt toegang tot de arbeidsmarkt. Ze kunnen bijvoorbeeld geen beroepsonderwijs volgen, geen bankrekening openen, geen rijbewijs halen en mogen ook niet vrij reizen in de Europese Unie. De tijdelijke verblijfsstatus die het kabinet voor Oekraïners voor ogen heeft, voldoet daarom niet aan de Europese afspraken over hun bescherming. Om hier toch aan te voldoen moet voor al deze rechten en voorzieningen een ingewikkelde juridische omweg worden bedacht.

Dit is erg ingewikkeld en kost veel tijd. Ook is het twijfelachtig of het gaat lukken om alle praktische obstakels weg te nemen. We vrezen dat er vroeg of laat praktische problemen ontstaan die met een tijdelijke verblijfsstatus niet op te lossen zijn. Dit kan betekenen dat Oekraïners in Nederland op sommige punten slechter af zijn dan in andere landen. Het zou ook kunnen dat Nederland dan alsnog een verblijfsvergunning moet geven. In alle gevallen levert dit veel onzekerheid op voor Oekraïense vluchtelingen, maar ook voor hulporganisaties, overheidsinstanties en Nederlanders die Oekraïners proberen te ondersteunen.

VluchtelingenWerk roept het kabinet daarom op Oekraïense vluchtelingen alsnog een tijdelijke verblijfsvergunning te geven. Dit zou in één klap veel onzekerheden wegnemen en hulporganisaties en (overheids)instanties in staat stellen om Oekraïners snel verder te helpen met allerlei praktische zaken. VluchtelingenWerk benadrukt daarbij dat Oekraïense vluchtelingen in Nederland zich geen zorgen hoeven te maken over hun bescherming en hun rechten. Nederland zal net als andere landen moeten voldoen aan de Europese afspraken, maar de uitwerking zal mogelijk meer tijd kosten dan in andere landen.