Uitspraak in Frontex-zaak onbevredigend

De uitspraak van vandaag is onbevredigend, in de eerste plaats voor het gezin. Zij zijn teleurgesteld dat Frontex niet is aan te spreken op zijn rol bij de illegale pushback waarvan zij slachtoffer zijn en de manier waarop zij zijn uitgezet. 

Vandaag heeft het Gerecht van de Europese Unie uitspraak gedaan in de zaak van een Syrisch gezin tegen Frontex. Het gezin houdt Frontex aansprakelijk voor het feit dat zij met behulp van Frontex vanuit Griekenland naar Turkije werden gebracht, terwijl er geen besluit was genomen op hun asielaanvraag. Daarnaast werden de kinderen tijdens de uitzetting van hun ouders gescheiden. Dit was een zogenaamde pushback. Het gezin werd in deze zaak bijgestaan door Prakken d’Oliveira Human Rights Lawyers en de zaak werd ondersteund door Vluchtelingenwerk Nederland, BKB en Sea Watch Legal Aid Fund. Het Gerecht heeft de vordering vandaag afgewezen. 

Aan de andere kant maakt de rechter met deze uitspraak wel duidelijk dat de verantwoordelijkheid voor de naleving van mensenrechten uitsluitend bij de lidstaten ligt. 

De uitspraak roept twee vragen op: 

Hoe moet het mandaat van Frontex worden begrepen? Daarin is duidelijk een toezichthoudende taak voor Frontex op de naleving van mensenrechten neergelegd. Zo staat in artikel 34 van de Frontex Verordening 2016/1624 dat Frontex verplicht is om "een doeltreffend mechanisme [op te stellen] om erop toe te zien dat bij alle activiteiten van het agentschap de grondrechten worden geëerbiedigd". De uitspraak maakt niet duidelijk wat dit in de praktijk betekent. Het blijft onduidelijk op welke manier Frontex invulling moet geven aan zijn toezichthoudende taak. 

Aan wie en waarvoor moet Frontex verantwoordelijkheid afleggen? Frontex heeft veel macht over het leven van individuen, zoals de zaak van het Syrisch gezin laat zien. In een rechtsstaat hoort macht gepaard te gaan met de verplichting verantwoordelijkheid af te leggen. Deze uitspraak laat zien dat individuen Frontex niet voor de rechter ter verantwoording kunnen roepen over de manier waarop de uitvoeringsorganisatie met hen omgaat. 

De politiek, en met name de Europese Commissie, is nu aan zet. Zij moet aan de slag om de regelgeving te verhelderen zodat duidelijk wordt op welke manier Frontex moet toezien op de naleving van mensenrechten. De advocaten van Prakken d'Oliveira zullen zich samen met het gezin op vervolgstappen en het indienen van hoger beroep beraden.