Nederlands sanctiebeleid bij niet tijdig halen inburgeringsexamen in strijd met Europees recht

Het Europese Hof van Justitie heeft vandaag uitspraak gedaan in een zaak over een statushouder die een hoge lening aan DUO moest terugbetalen omdat hij niet binnen drie jaar was ingeburgerd. Volgens het Hof is het zelf moeten bekostigen van de volledige kosten van inburgeringscursussen- en examens in strijd met Europees recht.

De uitspraak van het Hof is naar aanleiding van prejudiciële vragen, gesteld door de Raad van State. Deze rechtszaak is gevoerd door Eva Bezem van Prakken D’Oliveira Human Rights Lawyers en de Commissie Strategisch Procederen van VluchtelingenWerk. De zaak gaat over een Eritrese cliënt van het kantoor van Prakken D’Oliveira die een hoog geldbedrag aan DUO moest terugbetalen, omdat hij niet binnen drie jaar was ingeburgerd. Het Hof oordeelt dat het terugbetalen van de lening van 10.000 euro en een boete van 500 euro is in strijd met het Europese recht.

Persoonlijke omstandigheden statushouder

Het Hof concludeert dat een statushouder verplichten tot het afleggen van een inburgeringsexamen weliswaar mag, maar niet op straffe van terugbetaling van een lening of het opleggen van een boete als dit niet tijdig gebeurt. Bovendien moet bij een verplicht inburgeringsexamen altijd rekening worden gehouden met de persoonlijke omstandigheden van de statushouder. Statushouders die aantonen dat zij al zijn geïntegreerd moeten bijvoorbeeld worden vrijgesteld van het verplichte examen, aldus het Hof. Deze uitspraak zal gevolgen hebben voor het Nederlandse inburgeringsstelsel.

Statushouders in Nederland moeten in principe binnen drie jaar voldoen aan de inburgeringsplicht. Onder de oude inburgeringswet uit 2013 moest een statushouder die niet tijdig voldeed aan de inburgeringsplicht een lening terugbetalen, die kon oplopen tot 10.000 euro. Daarnaast kon ook een boete opgelegd worden. Een dubbele straf, waarvan VluchtelingenWerk zich altijd heeft afgevraagd of het wel in overeenstemming was met Europese regelgeving.

Huidige inburgeringswet

De uitspraak van vandaag zal naar verwachting ook gevolgen hebben voor de huidige inburgeringswet. Sinds de invoering van deze wet in 2022 is de lening geschrapt, maar er kunnen nog steeds boetes opgelegd worden bij het niet tijdig voldoen aan verschillende verplichtingen die onderdeel vormen van de inburgeringsplicht. Dit sanctiebeleid blijkt nu dus in strijd met Europese regelgeving.

Eerlijke kans

VluchtelingenWerk is blij met de uitkomst van de zaak. Myrthe Wijnkoop, hoofd lobby en beleid bij VluchtelingenWerk: ‘Het is belangrijk dat we statushouders een eerlijke kans geven om goed te starten in de Nederlandse samenleving.’ Het huidige sanctiebeleid legt een enorme druk op en is hierin niet bevorderlijk. Dit wordt vandaag bevestigd door het Europese Hof: ‘Het komt voor dat statushouders een lager niveau kiezen dan ze aankunnen. Als het niet lukt om tijdig te voldoen aan de inburgeringsplicht, levert dat een enorme schuldenlast op.’