'Stapelen' van gezinshereniging: feit of fictie?

In de talkshow Op1 uitte minister Yeşilgöz-Zegerius haar bezorgdheid over het zogenoemde 'stapelen' van gezinsherenigingsprocedures. Vluchtelingen zouden gezinsleden laten overkomen die op hun beurt weer andere familieleden laten overkomen, die op hun beurt ook weer hetzelfde zouden doen. Als voorbeeld van nareizende gezinsleden werden ook familieleden buiten het kerngezin genoemd. Dit heeft veel vragen opgeroepen over het gezinsherenigingsbeleid en de praktijk.

Hele families?De indruk is ontstaan dat hele families op deze manier door steeds weer gezinshereniging aan te vragen naar Nederland kunnen komen. En dat het beschermen van één vluchteling daarmee betekent dat er misschien wel tientallen anderen volgen. Hiermee wordt een probleem geschetst dat zou leiden tot veel extra aankomsten in Nederland.

VluchtelingenWerk Nederland begeleidt bijna alle gezinsherenigingsprocedures van vluchtelingen. Wij volgen met verbazing de discussie over het oplossen van een theoretisch probleem dat in de praktijk nauwelijks voorkomt. We vrezen dat dit onderwerp een terugkerend thema zal worden in de al zeer gepolariseerde discussie over het asielbeleid. In dit artikel leggen we uit hoe het zit.

Het komt zelden voor dat er sprake is van ook maar één stapeling. Het gaat dan om de situatie waarin een nagereisd gezinslid nog recht blijkt te hebben op hereniging met een ander eigen gezinslid. We kunnen niet uitsluiten dat het ooit is voorgekomen dat er na een incidentele stapeling nóg een stapeling heeft plaatsgevonden, maar achten de kans hierop onwaarschijnlijk. Een situatie waarin het regelmatig voorkomt dat een vluchteling met vele stapelingen een groot aantal familieleden laat overkomen is fictie. Dat dit 'heel veel' gebeurt verwijzen we dan ook naar het rijk der fabelen.

Dat het in theorie mogelijk is betekent nog niet dat het praktisch haalbaar is. Voor één 'stapeling' moet iemand eerst een asielprocedure doorlopen, daarna een gezinsherenigingsprocedure. De gezinsleden die dan naar Nederland mogen komen moeten dan zelf een asielverzoek doen, de asielprocedure doorlopen, gezinshereniging voor anderen aanvragen en ook die procedure met succes doorlopen. Met de huidige beslistermijnen en beslispraktijk kan de tijd die nodig is voor slechts één stapeling oplopen tot zes jaar.

De in de onderhandelingen beoogde stelselwijziging zou het mogelijk maken om de gezinshereniging van oorlogsvluchtelingen voor twee jaar te vertragen. Op dit moment loopt de wachttijd van asielverzoek tot gezinshereniging al snel op tot drie jaar. Het stapelen van gezinshereniging zou nu ook al een veelvoud van die tijd kosten. Bovendien blijft Nederland ook bij tweestatusstelsel gebonden aan artikel 8 van het EVRM en zouden de incidentele herenigingen met familieleden buiten het kerngezin nog steeds mogelijk zijn.

Het gezinsherenigingsbeleid voor vluchtelingen geldt alleen voor kerngezinsleden. Dat zijn ouders en thuiswonende kinderen onder de 25. Opa's en oma's of ooms en tantes vallen hierbuiten. In bijzonder schrijnende omstandigheden kan men voor familieleden buiten het kerngezin een zogenoemde 'artikel 8-procedure' starten. Maar de regels hiervoor zijn erg streng en de bewijslast zo hoog dat een artikel 8-verzoek in de praktijk zelden wordt ingewilligd. Ook zonder 'stapeling' komt hereniging met gezinsleden buiten het kerngezin dus erg weinig voor. Het gaat dan om uitzonderlijk schrijnende omstandigheden.

Een ingrijpende stelselwijziging met grote nadelige gevolgen voor de uitvoerbaarheid van het asielsysteem staat niet in verhouding tot het probleem van 'gestapelde gezinshereniging'. Hier zijn tientallen wetswijzigingen voor nodig, en een groot deel van de theoretische mogelijkheden die er nu zijn blijven ook in een tweestatusstelsel bestaan.

Omdat het om een kleine groep gaat weten we de exacte omvang niet. Maar we achten het waarschijnlijk dat het fenomeen 'stapeling' jaarlijks in totaal slechts tientallen nareizende gezinsleden betreft. In de bredere context van het gesprek over migratie gaat het over honderdduizenden migranten op jaarbasis waarvan asielzoekers slechts een klein deel zijn. Het aantal gezinsleden dat via stapeling naar Nederland komt is in dat licht verwaarloosbaar. Dit maakt in onze ogen niet alleen de beoogde stelselwijziging, maar ook de discussie over dit fenomeen zelf volstrekt onnodig.